De expo 'Bacongo Limburg' in het Stadsmus blikt terug op de Belgische koloniale periode in Congo. De verhalen die naar boven kwamen van Limburgers in Congo en Congolezen in Limburg ontroeren, shockeren, maar zetten vooral aan tot nadenken. De tentoonstelling brengt enkele nog nooit eerder gebrachte getuigenissen, over het dagdagelijkse leven in de Belgische kolonie, maar ook over een onderbelicht aspect: verzet tegen het koloniale systeem, vanuit Congolese en Belgische hoek. Sofagesprekken en debatten leggen de link naar de hedendaagse context van de relatie tussen België en Congo.

Via oproepen, verzameldagen, en archiefwerk verzamelde projectmedewerker Tom Kenis meer dan 400 Limburgse en Congolese namen. De nog levende getuigen, zeer oud nu, of zeer jong toen, deelden enthousiast inzichten en anekdotes, foto’s, videomateriaal en documenten. Het Stadsmus selecteerde 22 Limburgers en Congolezen. Over de vroegste periode onder Leopold II tot de Congolese burgeroorlog op het einde van de 20ste eeuw getuigen gewestbeheerders, zorgverstrekkers, missionarissen, een wetenschapper, een Force Publique soldaat,en nog veel meer. 

Opmerkelijk

Een Limburgse magistraat is in het chaotische Congo van 1896 getuige van een grove mensenrechtenschending. Hij verzet zich, vergeefs, weigert de kop in het zand te steken en betaalt daarvoor een hoge prijs. Een Congolese Force Publique soldaat bezoekt de wereldtentoonstelling van '58. Hij trekt grote ogen, maar hijzelf loopt ook in de kijker. Zijn sportief talent trekt de aandacht van een Hasseltse voetbalploeg: het begin van een Limburgse carrière.

Interactief
Bacongo Limburg schetst de historische context waarin de getuigen zich bewogen, zet aan tot nadenken, doet vragen stellen. Bezoekers van de expo Bacongo krijgen de kans om via een briefkaartsysteem zelf aan de getuigen prangende persoonlijke vragen te stellen.

Leraars en leerlingen
Een recente aanpassing van de eindtermijnen van het secundair onderwijs geeft voor het eerst een centrale plaats aan het Belgische koloniale verleden, imperialisme, (neo)kolonisatie en dekolonisatie.

“Dit is de uitgelezen kans om leerkrachten geschiedenis te helpen om dit uit te rollen in de praktijk. Bij veel geschiedenisleerkrachten kwam in hun opleiding Congo of de dekolonisatie nauwelijks aan bod. Bacongo Limburg wil hier verandering in brengen voor de Hasseltse en bij uitbreiding Limburgerse scholen. Omdat het door corona minder evident is om naar de expo te komen, gaan we naar de klassen toe. Door een betere kennis van het verleden hopen we de hedendaagse dialoog te voeden om op die manier het wederzijdse begrip te verhogen in onze hyper-diverse samenleving.” zegt Groen-schepen van cultuur Joost Venken.

Een educatief pakket is in november beschikbaar om in de klas of in de tentoonstelling aan de slag te gaan. Via de verzamelde verhalen wekken we de abstracte concepten voor de studenten tot leven.

Expo Louis Stappers in Bibliotheek Hasselt Limburg

Tegelijkertijd loopt ook in de Bibliotheek Hasselt Limburg een expo over de Hasseltse arts en bioloog Louis Stappers (1883-1916). Hij reisde mee met Adrien de Gerlache naar de Karazee (1907) en vertrok in 1911 naar Belgisch Congo.  In opdracht van de Belgische overheid maakte hij een studie van het water, de diepte en de vissen van het Mwero- en het Tanganyikameer. Honderden specimens stuurde hij terug naar het Afrikamuseum in Tervuren; ze liggen mee aan de basis van wat vandaag de grootste verzameling Afrikaanse zoet- en brakwatervissen ter wereld is.

Dankzij zijn dagboek en twee fotobundels, bewaard in de erfgoedcollectie van Bibliotheek Hasselt Limburg, is nu voor het eerst de reisroute van Louis Stappers gereconstrueerd. Anekdotes over krokodillen en kapiteins, successen en teleurstellingen tijdens de missie, … het archief van Louis Stappers geeft een persoonlijke inkijk in de wetenschappelijke missie en het leven in Congo vlak voor de Eerste Wereldoorlog.

Rondreizende expo, sterke partners
Om een zo groot mogelijk publiek te bereiken zal de expo in 2021 rondreizen in Bilzen, Maasmechelen, Lanaken en Sint-Truiden. We onderzoeken ook de mogelijkheid om in Brussel neer te strijken.

Bacongo Limburg is het resultaat van een intensieve samenwerking tussen verschillende partners: Vormingplus Limburg vzw, Bibliotheek Hasselt Limburg, Koninklijke Koloniale vereniging van Limburg, Erfgoedcel Mijn-Erfgoed, Erfgoed Haspengouw, Dienst cultuur Lanaken, UHasselt, Africamuseum en Hand in Hand vzw. Deze organisaties stonden ons inhoudelijk bij of hielpen de link te leggen tussen ons rijke erfgoed en hedendaagse maatschappelijke thema’s.

Rachel Hansoul, de Truiense grafisch ontwerpster die de Wanatoeprijs 2019 van Het Belang van Limburg in de wacht sleepte voor het beste afstudeerproject uit de Limburgse kunstscholen, verzorgde het visuele communicatiemateriaal van het project.

Debat en sofagesprekken

Naast de expo zal er via debatten, in samenwerking met Vormingplus en Uhasselt, aandacht gaan naar de hedendaagse context. Hoe gaan we vandaag om met de koloniale erfenis? Welke invloed heeft dat verleden op de verhoudingen tussen Congolezen en Belgen nu?